ทวีปยุโรป

                                           

                                                 ทวีปยุโรป

 

ที่ตั้งและขนาด

                         

        ทวีปยุโรป ตั้งอยู่ทางด้านตะวันตกของทวีปเอเชีย ติดต่อเป็นผืนเดียวกัน และอยู่ในซีกโลกเหนือทั้งหมดไม่มีดินแดนส่วนใดของทวีปอยู่ใต้เส้นทรอปิกออฟแคนเซอร์ บริเวณใต้สุดของทวีป อยู่ในแนวเดียวกันกับตอนกลางของประเทศจีนและตอนใต้ของญี่ปุ่น คือ อยู่ระหว่างละติจูด 36 องศา 1 ลิปดาเหนือ ถึง 71องศา10ลิปดาเหนือ   และระหว่างลองจิจูด 66 องศาตะวันออก ถึง 9องศา30ลิปดาตะวันตก ยุโรปเป็นทวีปที่มีขนาดเล็ก รองจากทวีปออสเตรเลียซึ่งมีขนาดเล็กที่สุด พื้นดินของทวีปยุโรป ติดต่อเป็นผืนเดียวกันกับทวีปเอเชียจึงมีผู้เรียกทวีปทั้งสองนี้ว่า ยูเรเชีย

                เส้นกั้นพรมแดนธรรมชาติได้แก่ เทือกเขาอูราล แม่น้ำอูราล ทะเลสาบ แคสเปียน เทือกเขาคอเคซัสประกอบด้วยประเทศต่าง ๆ ถึง 43 ประเทศโดยกระจายอยู่ในภูมิภาคต่าง ๆ 4 ภูมิภาค คือ ยุโรปเหนือ ยุโรปใต้ยุโรปตะวันตก และ ยุโรปตะวันออก

 ขนาด

         เนื้อที่ของทวีปยุโรปมีขนาด 9.94 ล้านตารางกิโลเมตร นับเป็นทวีปที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 4 ของโลกและมีขนาดเล็กเป็นอันดับ 2 ของโลกรองจากทวีปออสเตรเลีย ถ้าเปรียบเทียบกับทวีปเอเชียจะมีขนาดกว้างกว่าถึง 4.5 เท่า

อาณาเขตติดต่อของทวีปยุโรป

ทิศเหนือ   ติดกับมหาสมุทรอาร์กติก น่านน้ำตอนเหนือได้แก่ ทะเลขาว ทะเลแบเรนต์ส

ทิศตะวันออก   ติดต่อเป็นผืนแผ่นดินเดียวกันกับทวีปเอเชีย โดยมีเทือกเขายูราล แม่น้ำยูราล ทะเลแคสเปียนทะเลดำ และ เทือกเขาคอเคซัส เป็นแนวเขตแบ่งทวีปทำให้ดินแดนของประเทศรัสเซีย และตุรกีตั้งอยู่ทั้งในทวีป

ยุโรปและทวีปเอเชีย

ทิศใต้    ติดกับ ทะเลแคสเปียน เทือกเขาคอเคซัส ทะเลดำ ทะเลมาร์มะรา และ ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน

ทิศตะวันตก ติดกับมหาสมุทรแอตแลนติก มีทะเลต่าง ๆ คือ ทะเลนอร์วีเจียน ทะเลเหนือ ทะเลไอริช และทะเล

บอลติกมีเกาะสำคัญได้แก่ เกาะบริเตนใหญ่ เกาะไอร์แลนด์เกาะไอซ์

  ลักษณะภูมิประเทศของทวีปยุโรป    

                  ประกอบด้วย 4 เขตใหญ่ ๆ ดังนี้

       1. เขตเทือกเขาหินเก่าภาคเหนือ  พื้นที่ส่วนใหญ่ของยุโรปภาคเหนือ เป็นมีลักษณะเป็น เทือกเขาสูง และบางตอนเป็นที่ราบชายฝั่งทะเล ที่มีอายุเก่าแก่ที่สุดของยุโรป ประมาณ 400 ล้านปี เช่น เทือกเขาภาคเหนือแถบคาบสมุทรสแกนดิเนเวีย ซึ่งเป็นเทือกเขาที่มีอายุเก่าแก่ ได้แก่ เทือกเขาเชอรอน และ เทือกเขาแกรมเบรียน ในสกอตแลนด์ นอกจากนี้ยังมีแนวชายฝั่งที่เกิดจาก การกัดเซาะของธารน้ำแข็ง ที่เรียกว่า "ฟยอร์ด (Fjord)"

        2. เขตที่ราบใหญ่ภาคกลาง  ภูมิประเทศของทวีปยุโรป ภาคกลางเป็นที่ราบต่อเนื่องกัน ตั้งแต่บริเวณ

ชายฝั่งมหาสมุทรแอตแลนติกในฝรั่งเศส ไปจนถึงที่ราบต่ำตอนกลางของทวีป ในประเทศเบลเยี่ยม เนธอร์แลนด์เยอรมนี และรัสเซีย  มีประชากรอาศัยอยู่อย่างหนาแน่น มีบทบาททางเศรษฐกิจ และมีความสำคัญด้านเกษตรกรรมมากที่สุดของทวีปยุโรป แม่น้ำสำคัญได้แก่ แม่น้ำไรน์ แม่น้ำเอลเบ แม่น้ำลัวร์ และ แม่น้ำเซน

        3.เขตที่ราบสูงภาคกลาง  ภูมิประเทศเป็นที่ราบสูงเริ่มตั้งแต่คาบสมุทรไอบีเรีย ตอนกลางของทวีปยุโรปไปจนถึงที่ราบสูงโบฮีเมีย ทางตะวันออกเขตที่ราบสูงภาคกลางนี้ เชื่อมต่อระหว่างที่ราบใหญ่ภาคกลางกับเทือกเขาสูงภาคใต้ของทวีปที่ราบสูงที่สำคัญได้แก่ ที่ราบสูงเมซาตา ในคาบสมุทรไอบีเรียที่ราบสูงมัสซิฟซองตาล ในตอนกลางของประเทศฝรั่งเศส ป่าดำ (Black Forest) ในประเทศเยอรมนี ที่ราบสูงโบฮีเมียในประเทศสาธารณรัฐเชค ที่ราบฮังกาเรียน(Great Hungarian Plain) ในเขตประเทศฮังการี ซึ่งเป็นที่ราบขนาดใหญ่ ระหว่างเทือกเขาคาร์เปเทียน (ทางตอนเหนือ) เทือกเขา Transdanubian Medium Mountains (ทางตะวันตกเฉียงใต้) และแม่น้ำ Sava (ทางทิศใต้) โดยมีพื้นที่ส่วนใหญ่(56%)อยู่ในประเทศฮังการี และส่วนหนึ่งครอบคลุมไปถึงสโลวาเกีย, ยูเครน , โรมาเรีย, เซอร์เบีย และโครเอเชีย

        4. เขตเทือกเขาสูงภาคใต้  ทวีปยุโรปภาคใต้มีเทือกเขาสูงซึ่งมีอายุใกล้เคียงกับ เทือกเขาหิมาลัยใน

ทวีปเอเชีย เทือกเขาเหล่านี้เป็นเทือกเขารุ่นใหม่  ผ่านการสึกกร่อนพังทลายไม่มาก และยังมีการเปลี่ยนแปลงเคลื่อนไหวของเปลือกโลกอยู่ เช่น เกิดแผ่นดินไหว ภูเขาไฟระเบิดเป็นต้น ลักษณะของเทือกเขาสูงภาคใต้ เป็นยอดเขาสูงและมีหุบเขาลึก บริเวณยอดเขามีน้ำแข็งปกคลุมตลอดปี

ลักษณะภูมิอากาศ

           ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อภูมิอากาศของทวีปยุโรป  ได้แก่

          ละติจูด ทวีปยุโรปตั้งอยู่ในช่วงละติจูด 35-70 องศาเหนือ ซึ่งอยู่ห่างจากเส้นศูนย์สูตรมากพอสมควรฉะนั้นจึงไม่มีภูมิอากาศเมืองร้อนเหนืออย่างทวีปอื่นๆ ที่มีดินแดนใกล้เส้นศูนย์สูตร จะเห็นได้ว่าทางตอนใต้สุดของทวีปเป็นเขตภูมิอากาศแบบเมดิเตอร์เรเนียนซึ่งมีภูมิอากาศอบอุ่น อุณหภูมิปานกลาง

          ทิศทางลมประจำ ลมประจำที่พัดผ่านส่วนใหญ่ของทวีปยุโรปเป็นลมฝ่ายตะวันตกพัดจากมหาสมุทรแอตแลนติกเข้ามาทางด้านตะวันตกของทวีป ด้วยเหตุนี้ทางซีกตะวันตกของทวีปจึงมีฝนตกชุก ส่วนทางซีกตะวันออกของทวีปฝนจะตกน้อยลง และความแตกต่างของอุณหภูมิระหว่างฤดูร้อนกับฤดูหนาวมีมากขึ้น ซึ่งเป็นลักษณะของภูมิอากาศแบบภาคพื้นทวีป กระแสน้ำในมหาสมุทร ชายฝั่งด้านตะวันตกของทวีปมีกระแสน้ำอุ่นแอตแลนติกเหนือไหลเลืยบฝั่งของหมู่เกาะบริติช และชายฝั่งประเทศนอร์เวย์ ทำให้มีผลต่อภูมิอากาศของบริเวณดังกล่าว ดังจะเห็นได้ว่า หมู่เกาะบริติชอันเป็นที่ตั้งของประเทศสหราชอาณาจักรและประเทศไอร์แลนด์นั้นมีอากาศอบอุ่นตลอดทั้งปี แม้ในฤดูหนาว

อากาศก็ไม่หนาวเย็นมากนัก นอกจากนี้ชายฝั่งของประเทศนอร์เวย์ น้ำทะเลไม่แข็งตัวในฤดูหนาว ผิดกับน้ำในทะเลบอลติกซึ่งแข็งตัวเป็นเวลานานหลายเดือน ในระหว่างฤดูหนาว ประเทศสวีเดนจึงต้องอาศัยการขนส่งสินค้าทางรถไฟไปลงเรือที่เมืองท่าของประเทศนอร์เวย์ เพราะไม่สามารถใช้เมืองท่าของตนในทะเลบอลติกได้

             ระยะห่างจากทะเล  การที่ทวีปยุโรปมีฝั่งทะเลยาว เมื่อเปรียบเทียบกับเนื้อที่ทวีป ทำให้ดินแดนตอนในของทวีปอยู่ห่างจากทะเลไม่มากนัก ลักษณะเช่นนี้มีผลต่อภูมิอากาศของทวีปยุโรป คือ ไม่มีดินแดนส่วนใดที่อยู่ลึกเข้าไปภายในทวีปมาก จนไม่ได้รับอิทธิพลจากมหาสมุทรเลย จึงไม่มีเขตภูมิอากาศแห้งแล้งเหมือนอย่างในบริเวณตอนกลางของทวีปเอเซีย

              ทิศทางของเทือกเขา  เทือกเขาส่วนใหญ่ในทวีปยุโรปมีทิศทางในแนวทิศตะวันตก ตะวันออก จึงไม่กีดขวางทางลมประจำตะวันตกที่นำความชื้นจากมหาสมุทรแอตแลนติกเข้าไปในทวีป บริเวณส่วนใหญ่ของทวีปจึงได้รับฝนอย่างทั่วถึง

              จากปัจจัยต่างๆ ทำให้ภูมิอากาศของทวีปยุโรปได้ชื่อว่าเหมาะสมสำหรับการดำรงชีพ เพราะส่วนใหญ่มีอากาศอบอุ่น ไม่ร้อนและไม่หนาวเกินไป

               การแบ่งเขตภูมิอากาศของทวีปยุโรป   ทวีปยุโรปมีเขตภูมิอากาศต่างๆ รวม 7 เขต ดังนี้

              1.ภูมิอากาศแบบเมติเตอร์เรเนียน

              สภาพอากาศ เป็นภูมิอากาศอบอุ่น อุณหภูมิปานกลาง มีฝนตกในฤดูหนาว ปริมาณฝนทั้งปีประมาณ500-1000 มิลลิเมตร พืชพรรณธรรมชาติ เป็นป่าไม้เขตอบอุ่น ที่เรียกว่า ป่าเมดิเตอร์เรเนียน

บริเวณที่พบ ชายฝั่งทะเลเมดิเตอร์เรเนียนในยุโรปภาคใต้ ครอบคลุมดินแดนชายฝั่งของประเทศสเปนชายฝั่งภาคใต้ของประเทศฝรั่งเศส ประเทศอิตาลี ชายฝั่งของประเทศยูโกสลาเวีย และประเทศกรีซ

             2. ภูมิอากาศแบบอบอุ่นชื้น

             สภาพอากาศ ภูมิอากาศอบอุ่น อุณหภูมิปานกลาง ซึ่งมีฝนตกตลอดทั้งปี ปริมาณน้ำฝนทั้งปีประมาณ500-1000 มิลลิเมตรพืชพรรณธรรมชาติ เป็นป่าไม้เขตอบอุ่น หรือทุ่งหญ้าเขตอบอุ่น

บริเวณที่พบ บริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำดานูบในประเทศฮังการี ภาคเหนือของประเทศยูโกสลาเวียและประเทศโรมาเนีย

             3.ภูมิอากาศทุ่งหญ้ากึ่งทะเลทราย

              สภาพอากาศ เป็นภูมิอากาศที่มีฝนตกน้อย คือ ปริมาณฝนทั้งปี ประมาณ 250-500 มิลลิเมตรพืชพรรณธรรมชาติ ทุ่งหญ้าที่ขึ้นเบาบางบริเวณที่พบ มี 2 แห่ง คือ ตอนกลางของประเทศสเปน อูเครน จอร์เจียและตอนใต้ของรัสเซีย

              4.ภูมิอากาศภาคพื้นสมุทรชายฝั่งตะวันตก

              สภาพอากาศ ได้รับอิทธิพลจากกระแสน้ำอุ่นแอตแลนติก ฤดูหนาวอากาศไม่หนาวจัด มีฝนตกชุกตลอดทั้งปี ปริมาณฝนทั้งปีประมาณ 750-1500 มิลลิเมตรพืชพรรณธรรมชาติ เป็นป่าไม้เขตอบอุ่นชนิดป่าไม้ผลัดใบผสมกับป่าไม้สน บริเวณที่พบ บริเวณที่ราบชายฝั่งตะวันตกของทวีป ครอบคลุมดินแดนส่วนใหญ่ของประเทศฝรั่งเศสหมู่เกาะบริติช เบลเยี่ยม เนเธอร์แลนด์ เดนมาร์ก ภาคเหนือของเยอรมนี และภาคใต้ของนอร์เวย์และสวีเดน

              5. ภูมิอากาศชื้นภาคพื้นทวีป

              สภาพอากาศ เป็นภูมิอากาศที่ได้รับอิทธิพลจากมหาสมุทรไม่มากนัก เพราะอยู่ลึกเข้ามาในทวีป

ฤดูหนาวอากาศค่อนข้างหนาว ปริมาณน้ำฝนทั้งปีประมาณ 500-750 มิลลิเมตร ส่วนใหญ่ตกในฤดูร้อน

พืชพรรณธรรมชาติ เป็นป่าไม้เขตอบอุ่น ซึ่งมีทั้งป่าผลัดใบและป่าสนผสมปะปนอยู่ บางแห่งที่มีฝนตกน้อย  พืชพรรณธรรมชาติ เป็นทุ่งหญ้าเขตอบอุ่นบริเวณที่พบ ยุโรปตะวันออก ครอบคลุมดินแดนส่วนใหญ่ของประเทศโปแลนด์ เช็คและสโลวัก รัสเซียและสาธารณรัฐเอกราชต่างๆ ที่เคยรวมอยู่ในสหภาพโซเวียต

              6.ภูมิอากาศแบบไทกา

              สภาพภูมิอากาศ  เป็นภูมิอากาศหนาวซึ่งมีฤดูหนาวยาวนาน ปริมาณฝนทั้งปีประมาณ 250-500

มิลลิเมตรพืชพรรณธรรมชาติ ป่าสน (หรือป่าไม้ใบแหลมมีใบเขียวทั้งปี)  บริเวณที่พบ  ดินแดนทางเหนือของประเทศฟินแลนด์ ภาคกลางของนอร์เวย์และสวีเดน

              7.ภูมิอากาศแบบทุนดรา

             สภาพภูมิอากาศ  เป็นภูมิอากาศหนาวแบบขั้วโลก มีอากาศหนาวเย็นตลอดทั้งปี มีฤดูร้อนสั้นๆ เพียง1-2 เดือน ที่พืชพรรณจะเจริญเติบโตได้ นอกนั้นแล้วจะมีอุณหภูมิต่ำถึงขีดเยือกแข็งพืชพรรณธรรมชาติ  พืชชั้นต่ำจำพวกหญ้า และตะไคร่ที่ทนอากาศหนาวเย็นได้ เช่น มอสและไลเคน  บริเวณที่พบ  ชายฝั่งมหาสมุทรอาร์กติกทางตอนเหนือของทวีปยุโรป

ทรัพยากรธรรมชาติ

       ทรัพยากรธรรมชาติที่สำคัญในยุโรปได้แก่

ทรัพยากรดิน

        ยุโรปเป็นทวีปที่มีความอุดมสมบูรณ์ด้านทรัพยากรดินทวีปหนึ่งในโลก ความแตกต่างของดินจะขึ้นอยู่กับลักษณะภูมิอากาศ และวัตถุต้นกำเนิดของดิน ในยุโรปจะพบดินหลายชนิดด้วยกัน ดินที่มีความอุดมสมบูรณ์ได้แก่ดินร่วนสีดำ พบในภาคใต้ของรัสเซีย ในยูเครน โปแลนด์ เช็คและสโลวักและออสเตรีย ซึ่งเหมาะสมในการปลูกข้าวสาลี  ในบริเวณลุ่มแม่น้ำจะมีดินตะกอนที่แม่น้ำพามาทับถมกัน ทำให้มีพื้นที่อุดมสมบูรณ์เหมาะแก่การเพาะปลูก ส่วนในบริเวณที่ดินไม่ค่อยอุดมสมบูรณ์จะใช้ประโยชน์ในด้านการเลี้ยงแกะทั้งพันธ์เนื้อและพันธุ์ขนการที่ทวีปยุโรปไม่มีเขตภูมิอากาศแห้งแล้งแบบทะเลทรายหรือร้อนชื้นแบบป่าดงดิบ ทำให้ทรัพยากรดินของทวีปสามารถใช้ประโยชน์ได้อย่างเต็มที่

ทรัพยากรน้ำ

            ทวีปยุโรปเป็นทวีปที่มีขนาดเล็ก มีอาณาเขตเมื่อเทียบกับพื้นที่ทั้งหมดแล้วจะจดทะเลมากกว่าทวีปอื่นลักษณะภูมิอากาศของยุโรปจึงไม่มีลักษณะภูมิอากาศแบบทะเลทรายหรือกึ่งทะเลทราย แหล่งทรัพยากรน้ำในทวีปยุโรปได้แก่ แม่น้ำสายต่างๆ ซี่งแม่น้ำในทวีปยุโรปนั้นจะไม่มีลำน้ำกว้างขวาง

และมีความยาวมากเหมือนแม่น้ำในทวีปอเมริกาเหนือหรือเอเซีย แต่มีสาขาของแม่น้ำหลายสายและไหลลงสู่ทะเล แม่น้ำสายสำคัญ ได้แก่ แม่น้ำไรน์ แม่น้ำดานูบ แม่น้ำโรน แม่น้ำโวลกา แม่น้ำโป แม่น้ำส่วนใหญ่ไหลผ่านที่ราบของทวีป กระแสน้ำจึงไม่ไหลเชี่ยวมีประโยชน์ทั้งด้านการคมนาคมและการเกษตร  ในส่วนของปริมาณน้ำฝนนั้น จากที่ตั้งของทวีป ความใกล้ทะเล ความสูงของพื้นที่ การวางตัวของเทือกเขา ตลอดจนอิทธิพลของลมประจำ เป็นผลให้ทวีปยุโรปมีฝนตกตลอดปี ปริมาณน้ำฝนโดยเฉลี่ยสูงสุดคือ 1500 มิลลิเมตรต่อปี และพื้นที่ส่วนใหญ่จะมีปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยมากกว่า 250 มิลลิเมตรต่อปี

ทรัพยากรป่าไม้

            ในอดีตยุโรปเป็นทวีปที่อุดมสมบูรณ์ด้วยป่าไม้ แต่จากการเพิ่มจำนวนประชากรทำให้ปริมาณป่าไม้ลดลงแหล่งป่าไม้ที่สำคัญของยุโรปได้แก่ ป่าสนในประเทศสวีเดน ฟินแลนด์ นอกจากนี้ยังพบป่าไม้ในปริมาณไม่มากนักในประเทศอังกฤษ ไอร์แลนด์ เนเธอร์แลนด์ เดนมาร์ก ซึ่งประเทศเหล่านี้ต้องนำเข้าสินค้าไม้จากสวีเดนและฟินแลนด์ป่าไม้ในยุโรปมีทั้งป่าไม้เนื้ออ่อนและป่าไม้เนื้อแข็ง ป่าไม้เนื้ออ่อนพบในประเทศนอร์เวย์ สวีเดนฟินแลนด์ เทือกเขาในยุโรปกลางและยุโรปใต้ เช่น แอลป์ จูรา พิเรนิส ส่วนป่าไม้เนื้อแข็งจะพบในเขตที่ราบต่ำของยุโรปตะวันตก ปัจจุบันรัฐบาลในหลายประเทศใช้วิธีการปลูกป่าไม้ขึ้นใหม่ทดแทนกับป่าที่ถูกทำลาย นอกจากนี้ยังพบป่าไม้ผลัดใบ เช่น โอ๊ก บีช ในยุโรปตะวันออกด้วย ซึ่งในบริเวณพื้นที่สูงจะมีป่าสนขึ้นปะปนกับไม้ผลัดใบเหล่านี้

ทรัพยากรแร่ธาตุ

              ยุโรปอุดมสมบูรณ์ด้วยทรัพยากรแร่ธาตุหลายชนิดด้วยกัน โดยเฉพาะแร่เหล็กและถ่านหิน อันเป็นแร่สำคัญในการพัฒนาอุตสาหกรรม แร่ทั้งสองนี้จะอยู่กระจัดกระจายโดยทั่วไปในเขตยุโรปกลางและยุโรปตะวันตกแต่จากความก้าวหน้าด้านอุตสาหกรรมที่เกิดก่อนทวีปอื่น ตลอดจนการผ่านสงครามโลกถึงสองครั้ง เป็นผลให้ปริมาณทรัพยากรประเภทแร่ธาตุลดน้อยลง แร่ธาตุที่สำคัญของยุโรป เช่น

              • ถ่านหิน พบมากใน อังกฤษ กลุ่มประเทศเบเนลักซ์ อูเครน โปแลนด์

             • แร่เหล็ก พบมากในรัสเซีย ฝรั่งเศส อังกฤษ อูเครน เยอรมนี เช็คและสโลวัก โรมาเนีย โปแลนด์

             • ตะกั่ว ในบัลกาเรีย อิตาลี เยอรมนี

             • บอกไซด์ ในฝรั่งเศส ฮังการี

             • น้ำมันและก๊าซธรรมชาติ พบในเขตทะเลเหนือ และกลุ่มประชาคมรัฐเอกราช

แหล่งที่มา : http://chiraporn.igetweb.com